artLIVE – Cờ vua có thể được xem như một bộ môn thể thao trí tuệ lâu đời và được chơi rộng rãi nhất trên thế giới, đạt được ý nghĩa văn hóa và trí tuệ mà ít hoạt động khác có thể sánh được.
Cờ vua có một lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, trải qua nhiều tầng lớp. So với phiên bản đầu tiên – Chaturanga tại Ấn Độ, cờ vua hiện đại có nhiều khác biệt, từ hình thức, kỹ thuật cho đến tên gọi.
Ảnh: copperbowl.de.
Suốt 1.400 năm qua, con người đã chơi nhiều phiên bản khác nhau của cờ vua. Đây có thể được xem như một bộ môn thể thao trí tuệ lâu đời và được chơi rộng rãi nhất trên thế giới, đạt được ý nghĩa văn hóa và trí tuệ mà ít hoạt động khác có thể sánh được.
Nguồn gốc cờ vua xuất phát từ đâu?
Theo một số tài liệu, cờ vua được cho rằng bắt nguồn từ Ấn Độ vào thế kỷ thứ VI. Trò chơi tiền thân của cờ vua được gọi là Chaturanga (hoặc Catur), chơi trên một lưới 8×8, có các quân cờ tương tự như quân cờ vua hiện đại.
Dù các quy tắc của Chaturanga vẫn chưa được biết rõ nhưng nó có một số sự trùng hợp với cờ vua, tuy nhiên vẫn tồn tại những điểm khác biệt nhất định. Điển hình như quy tắc về việc di chuyển của quân Hậu và quân Tượng có phần nào hạn chế hơn.
Luật chơi của Chaturanga có một chút khác biệt so với cờ vua. Một số người chơi chia sẻ rằng họ có thể giành chiến thắng bằng cách loại bỏ tất cả quân cờ của đối phương ngoài quân Vua.
Đến thế kỷ XVI, trò chơi chính thức được gọi là Cờ Vua. Cái tên này được bắt nguồn từ nước đi “chiếu tướng” trong trò chơi. Ở Ba Tư, người chơi sẽ gọi Shah để biểu thị rằng nhà vua đang gặp rắc rối và họ sẽ hét lên Shah Maat để biểu thị rằng nhà vua đã chết/kết thúc (chiếu tướng).
Hành trình dài phát triển vị thế của cờ vua trên thế giới
Chaturanga bắt đầu được truyền đến Ba Tư – nơi nó được gọi là Chatrang vào khoảng thế kỷ X – XI. Từ Ba Tư, trò chơi này bắt đầu lan rộng đến Ả Rập, Trung Quốc, Nhật Bản và các nước Đông Nam Á. Trong giai đoạn này, những nghiên cứu học thuật đầu tiên về bộ môn này bắt đầu xuất hiện.
Đến khoảng thế kỷ XII, XIII, Chaturanga được du nhập vào Châu Âu thông qua nhiều con đường khác nhau, bao gồm Nam Âu qua Đế chế Byzantine và Tây Ban Nha, theo đạo Hồi qua Bắc Phi. Từ đó, nó nhanh chóng chiếm được sự yêu thích từ phần lớn giới quý tộc.
Trò chơi đạt đến đỉnh cao phổ biến tại Châu Âu vào cuối thời Trung Cổ, đầu thời kỳ Phục Hưng. Nó gắn bó sâu sắc với giới quý tộc, trở thành một kỹ năng thiết yếu mà các hiệp sĩ trẻ tuổi bắt buộc cần phải học, tương tự như cách các quý tộc trẻ phải học cờ vây ở Trung Quốc cổ đại.
Sau khi du nhập và phát triển rộng khắp tại Châu Âu, Chaturanga đã được thay đổi về mặt thẩm mỹ cũng như kỹ thuật, chẳng hạn như bàn cờ và tên của nhiều quân cờ đã được thay đổi, phản ánh các nhân vật Châu Âu thời Trung Cổ như quân Mã đại diện cho hiệp sĩ, quân Tượng đại diện cho giám mục.
Ở thời điểm này, trò chơi diễn ra trong thời gian dài, kéo dài hàng giờ hoặc thậm chí là cả ngày. Đến năm 1500, người chơi ở Nam Âu đã đưa ra những thay đổi bổ sung đối với quân Tượng và quân Hậu để làm cho cả hai quân cờ trở nên mạnh mẽ hơn và trò chơi được rút ngắn đáng kể.
Ảnh: en.chessbase.com.
Cho đến thế kỷ XIX, cờ vua đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Châu Âu. Đông đảo người chơi tham gia vào các câu lạc bộ cờ vua lớn nhỏ, những vấn đề về cờ vua cũng trở thành chủ đề thường xuyên được bàn luận trên đầu báo lớn.
Thời điểm này cũng đánh dấu cột mốc cho sự ra đời của đồng hồ trong các cuộc thi đấu. Trước đó, một ván cờ thường diễn ra rất lâu, có thể kéo dài suốt 14 tiếng đồng hồ. Với việc tiêu chuẩn hóa các bộ cờ từ luật chơi cho đến kỹ thuật, cùng sự xuất hiện của đồng hồ, các thiết bị cần thiết đã chuẩn bị cho sự hiện diện của những giải đấu mang tính chuyên môn.
Giải đấu cờ vua Quốc tế đầu tiên được tổ chức tại London, nước Anh vào năm 1851. Điều này dẫn đến sự phát triển của đồng hồ tính giờ hiện đại, các biến thể cờ vua tốc độ và nước đi kín. Giải vô địch cờ vua thế giới đầu tiên được tổ chức vào năm 1886.
Vào thế kỷ XX, Liên đoàn Cờ vua Thế giới (Fédération Internationale des Échecs hay FIDE) đã tiêu chuẩn hóa luật cờ vua và các cuộc thi đấu Quốc tế. Đầu thế kỷ này cũng chứng kiến sự phát triển của lý thuyết cờ vua, đưa ra những phong cách chơi hoàn toàn mới.
Cách thức chơi cờ vua
Từng quân cờ sẽ có riêng cho mình những nước đi, hướng di chuyển khác nhau. Quân Vua di chuyển sang các ô vuông lân cận, quân Xe có thể di chuyển theo hàng dọc hoặc ngang, còn quân Tượng thì được phép di chuyển theo hàng chéo. Quân Hậu có thể di chuyển tương tự như với quân Tượng hoặc quân Xe. Riêng quân Tốt chỉ có thể di chuyển thẳng về phía trước một ô vuông.
Tuy nhiên, các bước di chuyển trên chỉ được phép nếu ô mà quân cờ rơi vào trống hoặc bị quân thù địch chiếm giữ.
Hơn nữa, chuyển động của quân Xe, Tượng hoặc Hậu sẽ bị dừng lại khi chúng tấn công một ô bị chiếm đóng. Tuy nhiên, quân Xe, Tượng hoặc Hậu có thể “ăn” vật cản, miễn nó là quân của đối phương.
Ngoài ra, các quân cờ khác như Vua, Mã và Tốt có thể bắt giữ những quân cờ của kẻ thù. Tất cả các quân cờ khác đều có thể bị bắt ngoại trừ quân Vua. Người chơi phải bảo vệ con cờ này, nó chỉ “chết” khi không có quân nào có thể cứu nó. “Chiếu tướng” xảy ra khi người chơi không thể cứu quân Vua của mình khỏi bị bắt. Khi điều này xảy ra, trò chơi kết thúc.
Tham khảo
masterclass.com
chess.com
chesshouse.com
chessjournal.com
