artLIVE – Triển lãm ‘Đang trôi’ như một hành trình lênh đênh đầy suy tư của họa sĩ Bùi Chát. Ẩn hiện phía sau là âm vang của một câu hỏi bỏ ngỏ, nay đã hóa thành những nhịp sóng dập dềnh lan khắp bề mặt tranh.
Bùi Chát – Họa sĩ không chiều theo vẻ đẹp thị giác
Sinh ra tại Hố Nai (Đồng Nai), gốc tỉnhThái Bình, gắn bó với Sài Gòn trong vai trò của một người làm nhiều nghề, họa sĩ Bùi Chát không bước ra từ trường lớp nghệ thuật chính quy mà anh chọn tự học, tự khám phá, tự rèn giũa, và phát triển ngôn ngữ thị giác theo cách riêng.
Suốt hơn hai thập kỷ gắn bó với nghệ thuật, họa sĩ Bùi Chát đã xuất bản tám tập thơ và tổ chức hơn 10 triển lãm cá nhân về mỹ thuật. Bên cạnh đó, anh còn là một trong những gương mặt tiên phong trong hoạt động xuất bản độc lập, được nhìn nhận như một nhà hoạt động xuất bản đáng kể.
Thơ của Bùi Chát mang giọng điệu đặc trưng: sâu sắc, mỉa mai, đôi khi hài hước đến lạnh lùng. Thơ anh đã được dịch và giới thiệu qua nhiều ngôn ngữ, góp phần mở rộng không gian đa ngữ của thi ca Việt trên bản đồ thế giới.
Còn với hội họa, anh luôn nhìn “biết vẽ” như một thao tác thuần kỹ thuật, điều cần có, nhưng chưa đủ. Điều khiến anh quan tâm hơn là “biết xem tranh”: một trạng thái nhận thức đòi hỏi sự đồng cảm, trực giác và khả năng nhận ra điều chưa từng được gọi tên. “Thợ vẽ” có thể khéo tay nhưng người nghệ sĩ biết nhìn, biết lắng nghe tranh, có thể kiến tạo nên cả một thế giới.
Có lẽ cũng vì vậy, tranh của họa sĩ Bùi Chát không tìm cách gây ấn tượng hay chiếm lĩnh ánh nhìn, mà âm thầm mời ta dừng lại, để thấy, nghĩ, mỉm cười, trôi theo, rồi lặng im. Tựa như chính triển lãm ‘Đang trôi’, người xem được dịu dàng nhắc nhớ rằng: đôi khi, chỉ trong miền nhập nhòa, ta mới chạm tới phần sâu nhất của chính mình.
‘Đang trôi’ – Phiêu lãng theo dòng suy tưởng của chính mình
Bộ sưu tập ‘Đang trôi’ được khơi nguồn từ chính tập thơ ‘Chúng ta đang trôi đi đâu?’ của Bùi Chát như một nhánh tiếp nối tự nhiên từ chữ sang hình. Gồm 20 tác phẩm sơn dầu và chất liệu tổng hợp, được sáng tác trong khoảng thời gian 2020 – 2025, bộ tranh là cách anh “trả nợ” cho thơ – theo đúng cách anh gọi.
Một thứ nợ nần kéo dài nhiều năm từ những câu thơ chưa khép, những suy tư chưa dứt, những ám ảnh chưa rời. Chúng đeo bám và thôi thúc, buộc anh phải tìm ra một hình thức khác để giải tỏa. Và hội họa chính là câu trả lời.
Vẫn theo đuổi lối vẽ trừu tượng đậm chất thơ ca và tượng trưng, loạt tranh lần này của Bùi Chát dường như “có vẻ mặn mòi” hơn – một cách nói vừa tếu táo vừa nghiêm túc. Mặn ở sắc độ. Mặn ở tâm trạng, và cả cái mặn của đời sống đã thấm sâu vào từng lớp màu, từng vệt cọ. Nếu trước đây tranh của anh thường phiêu linh, mơ hồ, đôi khi tan loãng giữa chữ và hình thì với ‘Đang trôi’, người xem có thể cảm nhận một chuyển động mới: đậm đà hơn, quyết liệt hơn với lực đẩy và lực kéo thị giác rõ rệt.
Màu sắc trở nên táo bạo, độ tương phản cao, những cú “đẩy màu” mang tính thử nghiệm mạnh hơn. Đó không chỉ là sự trưởng thành về mặt thị giác, mà còn gợi lên một thứ ngôn ngữ mới trong hành trình trừu tượng của Bùi Chát: không còn trôi một cách vô định, mà là trôi có trọng lực – trôi cùng ký ức cùng chất liệu đời sống đã được chưng cất qua thời gian và trải nghiệm.
Giám tuyển Phan Trọng Văn chia sẻ: “Nếu từng quen với thơ Bùi Chát – thứ thơ vừa cộc cằn vừa mơ hồ, nổi loạn nhưng lặng lẽ – hẳn bạn sẽ không bất ngờ khi tranh của anh cũng mang tinh thần tương tự: không chiều chuộng thị giác, không phục tùng bố cục, không tìm kiếm cái “đẹp” theo tiêu chuẩn thông thường. Nhưng trong sự bất cần ấy là một hệ ngôn ngữ rất riêng: vụn vỡ, trôi nổi, mấp mô nhưng đầy chủ đích. Một thế giới đang trôi, nhưng không hề lạc hướng.”
‘Đang trôi’ không chỉ là một cái tên triển lãm, đó là một trạng thái hiện sinh, một lựa chọn sống, là khi người nghệ sĩ chèo thuyền trong đêm, lặng lẽ buông tay chèo để dòng chảy đưa mình đi, không truy cầu điểm đến.
Trong hành trình ấy, Bùi Chát gom nhặt lại những mảnh tưởng rời rạc, những câu thơ vụn vỡ, những nét chạm ngẫu hứng và biến tất cả thành tranh; có lúc thô nhám, có lúc dịu êm, có khi vang lên như một tiếng hét, có khi chỉ là hơi thở mảnh như sương.
Triển lãm ‘Đang trôi’ của họa sĩ Bùi Chát diễn ra từ ngày 14/07 – 24/07/2025 tại 22 Gallery, số 22 Phạm Cự Lượng, Phường Tân Sơn Hòa, TP. Hồ Chí Minh (địa chỉ cũ: 22 Phạm Cự Lượng, Phường 2, quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh).
Ảnh: 22 Gallery
