artLIVE – Trong nghệ thuật, ánh nhìn luôn là cuộc đối thoại hai chiều giữa kẻ ngắm và kẻ được ngắm. Thế nhưng, suốt bao thế kỷ, phụ nữ thường bị đóng khung như hình bóng để chiêm ngưỡng. Triển lãm ‘A “Second” Gaze’ mở ra một cánh cửa khác: nơi phụ nữ tự thân trở thành chủ thể của cái nhìn, cất tiếng bằng bản sắc và trải nghiệm riêng, giàu sắc thái, tự do và không ngừng chuyển hóa.
Triển lãm nhóm ‘A “Second” Gaze’ quy tụ 4 nữ nghệ sĩ trẻ: Lâm Tú Trân, Lê Mai, Một Quả Tắc và Yến Nguyễn. Trong không gian triển lãm, họ cùng nhau đối thoại về cách phụ nữ nhìn, cảm nhận, và kiến tạo thế giới quanh mình.
Dõi theo miền thị giác của bốn nữ họa sĩ
Họa sĩ Lê Mai bước vào hội họa như một hành trình đối thoại với tâm thức, nơi cảm hứng tuôn chảy từ thế giới nội tâm sâu thẳm. Điểm tựa tinh thần của cô là châm ngôn “Tận cùng của bóng tối là ánh sáng” – một triết lý được gạn lọc qua những biến động và trải nghiệm cá nhân. Trong từng nét vẽ, người xem cảm nhận được sự trân quý bản thân và khát vọng tìm kiếm sự sáng tỏ từ bóng tối.
Sử dụng nhiều chất liệu đa dạng như mực, màu nước, màu khoáng, màu bột, lụa và giấy arches, Lê Mai kiến tạo một mỹ cảm riêng mà cô gọi là “Nội giác” – hành trình quay vào bên trong để nhìn ra thế giới bằng nhãn tâm.
Trong thế giới ấy, mỗi vật thể đều mang tính chủ thể, như chính lời cô bộc bạch: “Mỗi cái cây tôi vẽ đều là chính tôi, mỗi không gian tôi miêu tả đều là không gian nội tâm.”
Lâm Tú Trân là một nghệ sĩ thị giác trẻ, theo đuổi hành trình dung hòa chất liệu truyền thống với cảm hứng đương đại. Tốt nghiệp Cử nhân Mỹ thuật, chuyên ngành Hội họa tại Trường Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, cô kiến tạo những tác phẩm chất chứa mảnh ghép ký ức, như lời nhắc rằng trong mỗi con người luôn ẩn giấu những tầng sâu vượt ngoài ánh nhìn bề mặt.
Trên nền lụa uyển chuyển, thướt tha và thanh khiết, cô thổi vào sắc màu, hình thái nhân cách và những cảm thức của thời đại, để mỗi tác phẩm vừa mang tính tự sự, vừa bộc bạch cuộc đối thoại không lời.
Với họa sĩ Yến, nghệ thuật là hành trình kể chuyện và vẽ là cách phóng chiếu và làm mạch lạc những miền nội tâm còn chưa định hình. Từ chuyến đi xa quê, ký ức về cha mẹ, đến tình yêu thiên nhiên và những rung cảm đôi lứa, nữ họa sĩ sinh năm 1999 tại Nghệ An tìm thấy sợi dây gắn kết với căn tính và sự chân thành nơi chính mình.
Tốt nghiệp Cử nhân Hội họa tại Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, hiện sống và làm việc tại Hà Nội, Yến chọn hội họa như một cách quan sát, phản chiếu và hòa nhịp với dòng chảy hiện thực. Trong tranh cô, ký ức đan cài cùng biến động đương đại, đồng thời khắc họa khát vọng kiếm tìm chỗ đứng cho bản thân.
Bằng chất liệu sơn dầu với những gam trầm giàu dụng ý, Yến gieo vào những điều bình dị nét bâng khuâng, gợi nên nỗi thổn thức rất con người. Nghệ thuật của cô không nặng về lý thuyết, mà vang vọng như lời thì thầm ấm áp, khơi gợi cảm giác bình yên chỉ còn tìm thấy trong miền ký ức xa xăm.
Họa sĩ Một Quả Tắc (Lê Thị Quế Hương) tốt nghiệp chuyên ngành Tranh lụa tại Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. Trên hành trình theo đuổi nghệ thuật, cô tìm đến hội họa như cách tự vẽ lại những thương yêu cho chính mình, lưu giữ khoảng lặng dịu dàng giữa vòng xoáy cảm xúc đời thường.
Sau đại dịch Covid-19, Tắc hướng về một góc nhìn tích cực hơn. Những phút tĩnh lặng trở thành điều cô luôn khao khát giữa nhịp sống hối hả. Tranh của Tắc tựa những trang nhật ký, dệt nên từ cảm xúc bất chợt khi ánh mắt dừng lại trước vẻ đẹp mong manh, để rồi hóa thành sự xoa dịu và vỗ về.
Cô chia sẻ chân thành “Mỗi tác phẩm đối với họa sĩ là cách để truyền đạt và giao tiếp với mọi người. Dù bao thăng trầm, cảm xúc trồi sụt, nhưng người vẽ đã vẽ bằng những nét cọ bình tâm nhất. Tôi hy vọng người xem cũng sẽ cảm nhận được cảm xúc bình tâm, vững chắc bên trong chính mình và bên trong tác phẩm một cách tích cực như vậy”.
Triển lãm ‘A “Second” Gaze’ – Khi ánh nhìn soi chiếu lẫn nhau
Tên gọi ‘A “Second” Gaze’ gợi liên tưởng đến hiện tượng the female gaze cùng tác phẩm kinh điển The Second Sex của Simone de Beauvoir. Năm 1975, nhà lý luận Laura Mulvey chỉ ra rằng trong nghệ thuật, “the gaze” (nhãn quan) chưa từng mang tính trung lập.
Hơn thế nữa, điện ảnh Hollywood cổ điển vận hành bởi ‘male gaze’ (cái nhìn nam giới), biến phụ nữ thành đối tượng để ngắm nhìn (to-be-looked-at-ness) và tồn tại chủ yếu như nguồn thỏa mãn thị giác (scopophilia).
Triển lãm mở ra như một cuộc thử nghiệm nơi triết lý và mỹ cảm giao hòa. Ở đó, nghệ sĩ cùng tác phẩm dẫn dắt công chúng bước vào vòng lặp thị giác: vừa nhìn ngắm, vừa nhận ra bản thân cũng đang được nhìn lại. Trong sự va chạm ấy, người xem được mời gọi dừng lại để chiêm niệm về mối tương giao giữa chủ thể và đối thể, giữa ánh nhìn và nhãn quan nữ giới.
Với khát vọng khẳng định tính chủ thể, triển lãm nhấn mạnh rằng phụ nữ có thể kiến tạo ánh nhìn từ chính trải nghiệm và bản sắc riêng. ‘A “Second” Gaze’ không nhằm đóng khung “tính nữ” trong một định nghĩa bất biến mà mở ra không gian để tính nữ hiện diện như một khả thể đa sắc, phong phú và không ngừng biến đổi.
Các nghệ sĩ tham gia đến từ nhiều vùng miền Việt Nam, mỗi người theo đuổi một phong cách riêng và mang theo dấu ấn văn hóa đặc thù. Chính sự đa dạng ấy tạo nên một cuộc đối thoại nhiều tầng về nhãn quan nữ giới trong bối cảnh toàn cầu.
Mỗi tác phẩm vừa là dấu ấn sáng tạo cá nhân, vừa là hành trình phản chiếu nguồn gốc, trải nghiệm và biến chuyển của tác giả, góp phần mở rộng và làm giàu thêm bản sắc nữ giới Việt đương đại.
Triển lãm sẽ diễn ra từ 04/10 – 02/11/2025 tại Annam Gallery, 371/4 Hai Bà Trưng, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh.
Ảnh: Annam Gallery
