Khi nghệ thuật trở thành liều thuốc chữa lành tâm hồn

artLIVE – Nghệ thuật không chỉ để ngắm nhìn mà còn có thể chữa lành. Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy việc thường thức mỹ thuật giúp giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe tinh thần và mang lại cảm giác hạnh phúc.

Nghệ thuật – Liều thuốc cho tinh thần

Nhiều nghiên cứu và sáng kiến trên thế giới đã cho thấy việc đi xem tranh, nghe nhạc hay tham gia các hoạt động sáng tạo nghệ thuật có thể làm giảm các triệu chứng của căng thẳng, trầm cảm, lo âu.

Một nghiên cứu được công bố năm 2022 trên Frontiers in Psychology đã chứng minh rằng chỉ một thời gian ngắn ngắm nhìn các tác phẩm thị giác, dù trực tiếp hay trên trực tuyến, cũng giúp giảm mức độ của cortisol (loại hormone liên quan đến căng thẳng), đồng thời nâng cao tâm trạng của người xem.

Một phát hiện mới bởi chính phủ Anh vào năm 2024 cho thấy nhờ tăng cường tiếp cận với nghệ thuật giúp cho sức khỏe tinh thần tốt hơn. Nhận thức được tính hiệu quả, tổ chức từ thiện Hospital Rooms tại đất nước này đã thực hiện nhiều dự án kết hợp giữa nghệ sĩ với bệnh nhân tâm thần bằng cách tổ chức các workshop trong bệnh viện, đặt các tác phẩm trong khu điều trị, đã tạo nên một không gian chữa lành, giúp người bệnh được công nhận, kết nối và phục hồi cảm xúc bên trong.

Tại Bệnh viện Montreal Children’s Hospital ở Canada, chương trình ‘Art Hives’ đã mang liệu pháp mỹ thuật vào ngay trong bệnh viện, tạo không gian sáng tạo cho trẻ em và các bạn tuổi teen đang điều trị. Một trường hợp điển hình là Camille (17 tuổi) và Méganne (14 tuổi), mỗi người được điều trị riêng biệt nhưng đã kết nối với nhau qua hoạt động thiết kế các tác phẩm chung. Art Hive đã giúp họ kết nối, bộc lộ cảm xúc, cảm thấy mình là một người bình thường, có những ký ức đẹp và niềm vui sáng tạo.

Nghệ thuật không chỉ mang ý nghĩa làm đẹp cho không gian sống, mà còn tác động tích cực đến tâm trí của con người. Những hoạt động như vẽ tranh, làm thủ công, tô màu… đã giúp bệnh nhân cảm thấy được thấu hiểu, lắng nghe, đây còn như một sự hồi phục cảm xúc. Điều này đóng vai trò quan trọng trong quá trình chữa lành toàn diện của bệnh nhân.

Nghệ thuật – Khả năng kết nối và phục hồi

Khi ngắm nhìn các tác phẩm mỹ thuật hoặc tham gia sáng tạo, chúng ta thường được khơi gợi cảm xúc, học cách nhận diện, lý giải và xử lý những cảm giác phức tạp bên trong. Chính quá trình này giúp mỗi người phát triển khả năng tự nhận thức để hiểu rõ bản thân hơn, từ đó hình thành sự ổn định trong cảm xúc.

Việc tiếp xúc nghệ thuật cũng mở ra con đường khám phá nội tâm, giúp mỗi người tự cảm nhận bên trong mình, hiểu rõ mình đang nghĩ gì, cảm thấy gì và vì sao lại như vậy. Đây là nền tảng để xây dựng sự phục hồi tinh thần (resilience) tăng khả năng vượt qua khó khăn, thích nghi với nghịch cảnh.

Chương trình ‘Your Art World’ của Phòng trưng bày Quốc gia Scotland cũng là một ví dụ điển hình cho thấy vai trò của nghệ thuật trong việc nuôi dưỡng sự sáng tạo, tư duy cởi mở đối với trẻ em. Trẻ học được cách lắng nghe, tôn trọng sự khác biệt, hình thành tư duy đa chiều thông qua các hoạt động quan sát, thảo luận, sáng tạo, đây là một phần quan trọng trong quá trình phát triển tư duy sáng tạo và khả năng tương tác xã hội của trẻ.

Đối với người lớn tuổi, tham gia sáng tạo mỹ thuật như cầu nối giúp họ giảm bớt sự cô đơn, duy trì kết nối với cộng đồng từ đó cải thiện hơn chất lượng cuộc sống. Những người lớn tuổi thông qua việc đi xem triển lãm hay đơn giản là vẽ tranh cùng nhau có thể tạo ra cảm giác gắn bó, ý nghĩa và giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, cả về thể chất lẫn tinh thần. Tham gia vào việc sáng tạo giúp họ duy trì được sự minh mẫn lâu hơn và ít bị trầm cảm.

Nghệ thuật – Nuôi dưỡng trái tim và cơ thể

Một nghiên cứu khác thực hiện năm 2024 tại Bảo tàng Mỹ thuật Montreal (Canada) đã theo dõi nhóm người lớn tuổi tham gia các hoạt động nghệ thuật định kỳ trong vòng ba tháng. Kết quả cho thấy, sau mỗi buổi tham quan có hướng dẫn, nhịp tim trung bình trong ngày của họ giảm đáng kể. Việc duy trì nhịp tim ổn định, huyết áp ở mức hợp lý giúp làm giảm nguy cơ đột quỵ, đau tim và nhiều bệnh lý tim mạch khác.

Khi con người được đắm chìm trong tinh hoa thẩm mỹ và trải nghiệm cảm xúc tích cực như sự hứng thú, đồng cảm hoặc rung động trước cái đẹp, cơ thể sẽ tiết ra các chất hóa học tích cực như dopamine, serotonin, oxytocin, endorphin, tạo cảm giác hạnh phúc, đồng cảm, thư giãn, cải thiện sức khỏe.

Nghệ thuật không chỉ làm dịu tâm trí con người mà còn góp phần phòng ngừa bệnh tật. Việc có những trải nghiệm thẩm mỹ không chỉ là một hình thức thường thức mà còn có thể là một hình thức chăm sóc sức khỏe toàn diện, giúp con người cảm thấy thư thái, hạnh phúc và khỏe mạnh hơn.

Nghệ thuật – Mối liên kết với sự hạnh phúc

Khoa học đã chứng minh rằng khi ta thưởng thức nghệ thuật, não bộ sẽ phản ứng mạnh mẽ bằng cách giải phóng dopamine là chất gắn liền với cảm giác khoái cảm, yêu đời và động lực sống. Đôi khi một bức tranh đẹp, một bản nhạc êm dịu hay một buổi triển lãm nghệ thuật cũng có thể mang lại cảm giác hạnh phúc và thư thái rõ rệt.

Nghệ thuật trị liệu rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở hội họa. Các loại hình như âm nhạc, điêu khắc, kiến trúc, nghệ thuật sắp đặt, kịch nghệ, múa và văn học đều mang lại những lợi ích riêng biệt. Âm nhạc trị liệu giúp giảm căng thẳng, trong khi hội họa, điêu khắc cho phép người tham gia giải tỏa cảm xúc. 

Việc thiết kế không gian theo hướng thẩm mỹ, cũng góp phần tạo cảm giác thư thái, an lành cho bệnh nhân. Tất cả những hình thức này đều khuyến khích sự tự biểu đạt, tăng cường kỹ năng xã hội, khả năng phục hồi, đặc biệt quan trọng đối với những người đang đối mặt với khó khăn về sức khỏe.

Các trải nghiệm thẩm mỹ có thể đóng vai trò như một ‘liều thuốc tinh thần’ lành tính và bền vững. Việc dành thời gian trong không gian thị giác và âm thanh như bảo tàng, phòng tranh, buổi hòa nhạc hay đơn giản là ngắm nhìn một bức tranh mà bạn yêu thích, có thể giúp giải tỏa áp lực, tăng cảm giác kết nối với bản thân, mang lại năng lượng tích cực cho cả ngày dài.

Sự kết hợp giữa nghệ thuật và y học đang mở ra một kỷ nguyên mới của ngành chăm sóc sức khỏe. Từ những nghiên cứu khoa học chặt chẽ đến những câu chuyện đời thường đầy cảm hứng, chúng ta ngày càng nhận thức rõ hơn về khả năng chữa lành từ cảm xúc và trí tưởng tượng.

Tham khảo: 

Artsy

Fondationduchildren

Frontiersin

Nationalgalleries

PubMed Central