artLIVE – Triển lãm Búp bê Nhật Bản sẽ mang đến cho khán giả Việt Nam cơ hội hiểu sâu hơn về đất nước và con người Nhật Bản thông qua những mẫu búp bê độc đáo, mang đậm dấu ấn nghệ thuật và chứa đựng truyền thống, văn hóa và con người của xứ sở Mặt trời mọc.
Vào ngày 3-10, triển lãm Búp bê Nhật Bản sẽ chính thức khai mạc và mở cửa đón công chúng yêu nghệ thuật đến thưởng thức vẻ đẹp của những tác phẩm tại phòng D205, học viện Ngoại giao (Hà Nội).
Triển lãm được chính thức công nhận là Chương trình kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản trong năm 2023. Đặc biệt, câu lạc bộ Văn hóa Nhật Bản Học viện Ngoại giao đã phối hợp với Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam – Japan Foundation tổ chức triển lãm lần này.
Búp bê trong văn hóa người Nhật
Lịch sử nghệ thuật trang trí búp bê
Búp bê Nhật Bản xuất hiện sớm nhất dưới hình thức là hình nộm trong các nghi lễ cầu may hoặc nghi lễ xua đuổi tà ma. Vào thời Heian (794-1185), một con búp bê với thiết kế đơn giản có tên là Amagatsu được làm ra lần đầu tiên đánh dấu sự chuyển đổi từ búp bê nghi lễ sang búp bê đồ chơi. Dòng búp bê tiếp nối của búp bê Amagatsu là búp bê Hoko, được làm bằng vải thô trắng độn, và đặc biệt là tóc của búp bê Hoko được kết từ sợi tóc thật.
Nghệ thuật trang trí búp bê phát triển rực rỡ vào thời Edo (thế kỷ 17-19), đây cũng là một trong những thời kỳ hoàng kim của văn hóa búp bê Nhật Bản. Một số búp bê được thiết kế công phu, tinh xảo và đắt đỏ. Búp bê nổi tiếng nhất thời Edo là búp bê Ichimatsu. Chúng được đặt theo tên của một diễn viên Kabuki nổi tiếng có tên Ichimatsu Sanogawa với khuôn mặt xinh đẹp và đôi mắt thủy tinh sáng bóng.
“Chơi” búp bê như thưởng thức trà
Ngày nay, thế giới búp bê truyền thống Nhật Bản đã trở nên rất đa dạng như: búp bê Ichimatsu, búp bê Hakata, búp bê bằng đất sét, búp bê mô phỏng các nhân vật trong kịch Noh hay Kabuki…
Với người Nhật, “chơi” búp bê cũng giống như thưởng trà. Búp bê không phải để trang trí, mà là một người bạn tâm tình. Do đó, người nghệ nhân làm búp bê ở Nhật Bản không chỉ đơn thuần là những người thợ thủ công, mà còn là những nghệ sĩ có khả năng thổi hồn vào từng con búp bê mà họ tạo ra cũng như thổi được vào trong đó thế giới văn hóa truyền thống.
Chính vì vậy, việc chế tác búp bê tại Nhật Bản thật sự là một môn nghệ thuật, ở đó, sự chuyên môn hóa được mang đến từng công đoạn chi tiết. Để hoàn thành một con búp bê thông thường cần có 20-30 người thợ tài hoa chuyên trách từng công đoạn khác nhau.
Triển lãm Búp bê Nhật Bản tại Việt Nam
Triển lãm Búp bê Nhật Bản trưng bày 70 tác phẩm bao gồm các tác phẩm búp bê cả truyền thống lẫn hiện đại được chế tác trực tiếp tại Nhật Bản, mang đến cho khán giả Việt Nam một cái nhìn sâu sắc về tập tục văn hóa, nguyện vọng và quan niệm tín ngưỡng đã được truyền thừa qua nhiều thế kỷ ở Nhật Bản. Không gian triển lãm được chia thành 2 khu vực: Búp bê hình người và Búp bê gỗ Kokeshi.
Khu vực: Búp bê hình người
Đến với khu vực đầu tiên, khán giả sẽ được chiêm ngưỡng 32 mẫu búp bê tuyệt đẹp, mô phỏng các nhân vật đa dạng từ trẻ em đến người lớn, và có bối cảnh từ cuộc sống thường ngày đến kịch nghệ. Tất cả các mẫu búp bê này đều được chế tác tinh xảo dưới đôi bàn tay tài hoa của nhiều nghệ nhân trong suốt nhiều năm. Mỗi nghệ nhân đảm nhiệm một công đoạn riêng biệt trong quy trình chế tác.
Chính vì vậy, các mẫu búp bê không chỉ đơn thuần là những đồ chơi hay trang trí, mà còn chứa đựng giá trị nghệ thuật cao. Người Nhật xem đây là sản phẩm truyền thống của đất nước và thường dùng dành tặng cho nhau trong những dịp đặc biệt với ước vọng, mong muốn về sự phồn vinh, hòa thuận trong gia đình.
Khu vực: Búp bê gỗ Kokeshi
Khu vực hai giới thiệu đến khán giả những mẫu búp bê gỗ Kokeshi độc đáo được cung cấp bởi Bảo tàng Kokeshi Tsugaru. Kokeshi là những tác phẩm búp bê gỗ truyền thống của Nhật Bản, có nguồn gốc từ vùng Tohoku (Đông Bắc) vào thế kỷ 19. Ban đầu, chúng thường được bán làm quà lưu niệm cho trẻ em ở các thị trấn nổi tiếng với suối nước nóng trong khu vực.
Mỗi thị trấn trong vùng Tohoku đã phát triển một dòng Kokeshi riêng biệt, có các hoa văn và kỹ thuật chế tác đặc trưng. Trong triển lãm, sẽ có 12 dòng Kokeshi được trưng bày với sự đối sánh chi tiết, bao gồm nhiều kích cỡ và phong cách khác nhau. Điều này cho phép công chúng Việt Nam có cái nhìn toàn diện về sự đa dạng và sự phát triển của nghệ thuật Kokeshi trong vùng Tohoku.
Bên cạnh trưng bày các mẫu Kokeshi hiện đại, đặc biệt trong đó có 5 mẫu lấy cảm hứng từ văn hóa Việt Nam. Sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa Nhật Bản và Việt Nam tạo ra một sợi dây thắt chặt mối quan hệ giữa hai quốc gia thông qua nghệ thuật.
Việt Nam và Nhật Bản là hai quốc gia từ lâu đã có lịch sử cùng chia sẻ nhiều nét tương đồng trong nền văn hóa, trong những giá trị yêu nước và tinh thần dân tộc cao đẹp. Thông qua việc chiêm ngưỡng và tìm hiểu ý nghĩa phong phú được gửi gắm trong mỗi tác phẩm búp bê Nhật Bản, khán giả Việt Nam có cơ hội cảm nhận chiều sâu kết hợp tính sáng tạo trong văn hóa, con người Nhật Bản.
Bên cạnh triển lãm, khán giả còn được trải nghiệm các hoạt động văn hóa Nhật Bản thú vị khác như cắm hoa Ikebana, thư pháp, văn nghệ, gian hàng văn hóa v.v.
Triển lãm Búp bê Nhật Bản sẽ đón công chúng yêu nghệ thuật tham quan đến hết ngày 8-10.
Nguồn ảnh: BTC
