artLIVE- Bưu điện Trung tâm Sài Gòn gợi lên một tàn dư đẹp đẽ của quá khứ, với lối kiến trúc lộng lẫy và những nét trang trí quyến rũ, là một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất của thành phố.
Bưu điện Trung tâm Sài Gòn là một trong những điểm tham quan nổi tiếng và mang tính biểu tượng nhất của thành phố. Mang trong mình kiến trúc độc đáo cùng những ký ức xưa cũ, đây là một nơi hoàn hảo cho những ai muốn thưởng thức thiết kế đẹp, gửi những tấm bưu thiếp, viết một lá thư tay hay chỉ đơn giản là gợi lại ký ức về một thời đã qua.
Một điều đáng tự hào đối với người dân thành phố nói riêng và Việt Nam nói chung, chính là Bưu điện Trung tâm Sài Gòn vừa vinh dự được xếp thứ 2 trong danh sách 11 bưu điện đẹp nhất thế giới do Tạp chí kiến trúc Architectural Digest của Mỹ bình chọn (chỉ sau Bưu điện Trung tâm Algiser của Algeria).
Một số cột mốc lịch sử:
Sau khi chiếm được Sài Gòn, Pháp thiết lập hệ thống thông tin liên lạc. Năm 1860, người Pháp cho xây dựng Sở Dây Thép Sài Gòn (nghĩa là Bưu điện Sài Gòn) ngay trung tâm thành phố. Ông Phạm Văn Trung là người Việt Nam đầu tiên làm Giám đốc An Nam Bưu điện Sài Gòn.
Năm 1863, Sở Dây Thép Sài Gòn được khánh thành và phát hành con dấu “Con cò” đầu tiên. Những con tem có hình phượng hoàng, biểu tượng của vua Napoleon III, có giá từ 0,1 – 0,4 Franc.
Năm 1864, những bức thư dán tem đầu tiên được gửi từ Sài Gòn ra khắp thế giới.
Năm 1886, Bưu điện Sài Gòn được xây dựng lại theo đồ án thiết kế của kiến trúc sư Alfred Foulhoux, do không đủ đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dân.
Tháng 3 năm 1888, đường dây điện báo đầu tiên dài 2.000 kilomet nối từ Bắc vào Nam được đưa vào hoạt động. Nó phục vụ các tỉnh thành Sài Gòn, Quy Nhơn, Đà Nẵng, Huế, Vinh và Hà Nội.
Năm 1889, đường dây điện báo xuyên biên giới đầu tiên được thiết lập, nối Sài Gòn với Bangkok, phục vụ thương mại và khai thác thuộc địa.
Năm 1891, trụ sở mới của Bưu điện Trung ương, ngày nay là Bưu điện Trung tâm Sài Gòn, chính thức khánh thành và vẫn giữ vẹn nguyên hình ảnh cho đến tận bây giờ.
Ngày 1 tháng 7 năm 1894, những chiếc điện thoại đầu tiên xuất hiện tại Sài Gòn, liên lạc qua Cục Thép và hệ thống này đã không ngừng được khai thác, thay đổi và nâng cấp.
Alfred Foulhoux, người thiết kế công trình Bưu điện Trung tâm Sài Gòn
Năm 1874, kiến trúc sư người Pháp Marie-Alfred Foulhoux (1840-1892) chuyển đến thuộc địa Nam Kỳ mới thành lập của Pháp ở miền Nam Việt Nam. Sau 5 năm ở Sài Gòn, ông được bổ nhiệm làm Kiến trúc sư trưởng và dành phần lớn thời gian còn lại của cuộc đời mình để thiết kế và xây dựng một số tòa nhà quan trọng nhất trong thành phố, bao gồm Palais de Justice, tòa nhà Cục Hải quan và Trung úy, Dinh Thống đốc.
Công trình cuối cùng của ông, thực hiện từ năm 1886 đến năm 1891 chính là Bưu điện Trung tâm Sài Gòn. Được xây dựng xung quanh một khung gang đúc sẵn, với trần hình vòm cao chót vót và các cửa sổ hình vòm, bưu điện là sự pha trộn giữa kiến trúc châu Âu – Pháp, Gothic và Phục hưng, với các thiết kế mang đậm nét Á Đông.
Ký ức Sài Gòn xưa
Đặc điểm kiến trúc
Nhìn từ bên ngoài, công trình được xây dựng gồm hai dãy nhà bên có hai tầng, dãy nhà ở giữa ba tầng, mái lợp ngói. Trên mặt tiền có nhiều cửa chớp hình vòm được trang trí công phu. Lối vào là một vòm lớn có mái che bằng sắt. Trên nóc sảnh là chiếc đồng hồ tròn đặt phía trên cửa chính của toà nhà cùng quốc kỳ của Việt Nam và biển ghi năm xây dựng: 1886 – 1891.
Các ô trang trí hình chữ nhật được đặt giữa các cửa sổ tầng trệt. Màu sắc nguyên thuỷ của toà nhà là màu vàng đất nhạt, kết hợp với các đường gờ, phù điêu màu trắng vá mái hắt màu xanh lá cây. Cách phối màu của công trình kết hợp với cảnh quan xung quanh tạo nên một điểm nhấn ấn tượng cho không gian thành phố.
Giữa những ô cửa kính xanh cũ kỹ có khắc tên những nhà phát minh người Pháp đã cống hiến cho ngành điện và điện báo, đó là Benjamin Franklin, Alessandro Volta và Michael Faraday.
Ấn tượng bên trong
Bước vào bên trong bưu điện, những đường viền hoa văn tạo nên nét trang trí độc đáo và gợi nhớ cho du khách về hình ảnh nhà ga xe lửa ở châu Âu. Hệ thống cột trụ của mặt tiền, gồm 20 trụ, đều mang kết cấu hình vuông. Trên các đỉnh cột có gắn những bức phù điêu được khắc họa rất công phu.
Nội thất tạo ấn tượng mạnh mẽ với những cột thép, vòm khung thép được trang trí tinh tế. Hệ thống mái vòm này tạo ra những ô cửa nhỏ để đón lấy ánh sáng chiếu vào từ trên mái và trên đỉnh tường.
Đặc biệt, nơi đây còn lưu giữ hai bản đồ lịch sử được các nghệ nhân lành nghề vẽ tay tỉ mỉ đó là Saigon et ses environs, 1892 (Sài Gòn và vùng phụ cận, 1892) và Lignes temégraphiques du Sud Vietnam et du Cambodge, 1936 (Bản đồ đường dây điện báo Nam Việt Nam và Campuchia, 1936). Bên cạnh đó, bưu điện còn có 38 quầy giao dịch phục vụ khách hàng với đầy đủ các dịch vụ bưu chính, điện báo trong cả nước và quốc tế.
Ngoài ra, du khách có thể ngồi nghỉ ngơi trên những chiếc ghế dài bằng gỗ đánh vecni có tuổi đời đến hàng trăm năm. Chúng sẽ khiến bạn có cảm giác như đang đợi chuyến tàu tiếp theo trong một nhà ga của Anh vào thế kỷ 20. Thời gian ở đây dường như trôi rất chậm bởi ở bất cứ ngóc ngách nào, bạn cũng có thể bắt gặp một Sài Gòn xưa. Điều thú vị là tại sảnh chính của Bưu điện Trung tâm Sài Gòn vẫn lưu giữ những hòm thư cũ và bốt điện thoại tạo nên cảm giác hoài cổ cho những vị khách khi đặt chân đến đây.
Người viết thư tay cuối cùng ở Việt Nam
Ông Dương Văn Ngộ (sinh năm 1930) được cho là người viết thư tay cuối cùng ở Việt Nam và đã được ghi tên trong sách Kỷ lục Guiness Việt Nam. Năm 17 tuổi, ông là học sinh trường Petrus Ký và là nhân viên tập sự của Bưu điện Sài Gòn. Năm 22 tuổi, ông là nhân viên chính thức với chức danh Tư vấn thủ tục thư. Là một người giỏi tiếng Pháp và tiếng Anh, ông làm việc ở đây cho đến khi nghỉ hưu. Sau khi nghỉ hưu, bưu điện ưu ái dành cho ông một góc nhỏ kê chiếc bàn, trên là những quyển từ điển với chiếc kính lúp và tấm biển “Nơi chỉ dẫn và viết giúp”.
Thời đó chưa có máy tính, việc liên lạc quốc tế qua máy fax, điện thoại còn hạn chế, người gửi thư ra nước ngoài phải viết tay. Ông Ngộ chăm chú lắng nghe trải lòng của từng người cần giúp đỡ, rồi viết thư cho họ bằng cả tiếng Việt lẫn tiếng Pháp hoặc tiếng Anh chỉ với một khoản phí nhỏ.
Sự hiện diện của ông tại tòa nhà hơn 130 tuổi này gợi lên nét tương đồng về sự cổ kính nhưng lại tương phản với cuộc sống đô thị hiện đại, khi công nghệ bưu chính đã có bước tiến dài. Với những bức thư tay của mình, ông đã kết nối rất nhiều người trên khắp thế giới một cách đặc biệt.
Phần kết
Bưu điện Trung tâm Sài Gòn tọa lạc tại số 2 đường Công xã Paris, nằm bên cạnh nhà thờ Đức Bà, một khu đất cao nhất của thành phố. Bưu điện là một trong những công trình kiến trúc Phục Hưng đẹp nhất Việt Nam còn tồn tại cho đến ngày nay và được xem là bưu điện thuộc địa Pháp lớn nhất Đông Nam Á.
Cho đến nay, Bưu điện Trung tâm Sài Gòn, được xem như một biểu tượng hoài cổ của của người dân nơi đây. Vẻ đẹp kiến trúc độc đáo với những đường nét hoa văn tinh xảo của lối kiến trúc châu Âu hoà quyện cùng phong cách trang trí Á Đông, khiến bất kỳ du khách nào đặt chân đến cũng có những trải nghiệm thú vị riêng biệt mà không phải nơi nào cũng có được.