artLIVE – Matcha không đơn thuần là thức uống dùng để cung cấp caffeine mà đã dung nhập vào văn hoá người Nhật, trở thành một phần nếp sống của họ. Sau khi trải qua các bước kiểm định kỹ càng, chất lượng Matcha được phân loại thành ceremonial (dùng cho tế lễ), premium (thượng hạng), và culinary (phổ thông).
Chặng đường lịch sử của trà xanh Nhật Bản
Matcha thực chất là bột trà xanh được làm từ lá trà tươi tencha phơi khô dưới ánh nắng mặt trời tự nhiên rồi nghiền thành bột mịn. Quá trình này tạo nên hương thơm nhẹ nhàng, vị ngọt thanh thuần và hậu vị chan chát của Matcha.
Tuy Matcha được biết đến và sử dụng rộng rãi tại xứ xở mặt trời mọc nhưng nguồn gốc của loại hương liệu độc đáo này lại bắt nguồn từ Trung Quốc.
Tương truyền vào thời nhà Đường, kỹ thuật trồng và bảo quản lá trà đã phát triển vượt bậc nhằm đáp ứng được nhu cầu giao thương phồn thịnh. Các hiệu trà đã tìm ra phương pháp “hấp cách thuỷ” lá trà rồi tạo thành từng bánh trà lớn để thuận tiện cho việc trao đổi buôn bán. Khi sử dụng, người ta sẽ tách lá trà, mang đi sao cho ráo, rồi nghiền thành bột pha với nước và thưởng thức.
Đến thời nhà Tống, khi Phật pháp và Thiền Tông phát triển cực thịnh, tăng nhân khắp nơi quy tụ về Trung Quốc tu tập, trong đó có ông Myoan Eisai. Sau quá trình dài sinh sống nơi đất người, ông nhận thấy việc dùng trà xanh trong quá trình thiền định sẽ giúp ông tĩnh tâm và dễ dàng nhập định hơn. Vì vậy, ông Eisai đã quyết định sẽ mang hạt giống trà về Nhật Bản từ đó mở ra chương đầu tiên của nghệ thuật trà đạo.
Triều đại nối tiếp triều đại như mặt trời mọc rồi lại lặn, Matcha cũng dần bén rễ trong văn hoá của người Nhật âm thầm mà lại vô cùng mạnh mẽ.
Loại nguyên liệu này dần thoát khỏi trói buộc của giai cấp vương tôn quý tộc thời xưa và trở thành một trong những thức uống phổ biến nhất Châu Á hiện nay.
Thang đo chất lượng Matcha của người Nhật
Hầu hết chúng ta đều biết các loại trà xanh khác nhau về chất lượng sẽ được dùng cho từng mục đích riêng từ đó cũng có sự chênh lệch giá cả nhất định.
Để thẩm định chính xác chất lượng của Matcha, người Nhật đã xem xét dựa trên nhiều yếu tố như giống trà, thổ nhưỡng, phương pháp canh tác, thời vụ thu hoạch, và thao tác chế biến thành phẩm bột trà xanh.
Ba cấp độ Matcha xếp hạng từ cao đến thấp lần lượt là ceremonial, premium, và culinary matcha.
- Ceremonial Matcha
Ceremonial matcha là loại bột trà xanh thượng hạng dùng trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản với mức giá đắt gấp năm đến mười lần bình thường. Tuy đắt đỏ là vậy nhưng loại trà xanh này vẫn luôn nhận được sự săn đón nồng nhiệt của giới chuyên gia.
Để sản xuất được Ceremonial matcha, người nông dân phải tự tay hái những lá trà non mềm nhất của vụ thu hoạch đầu tiên vào mùa xuân, phơi khô, và nghiền mịn bằng cối đá. Từng công đoạn phải được thực hiện tỉ mẩn và hoàn toàn bằng thủ công để bảo tồn tối đa hương vị tự nhiên của lá trà.
Khi quan sát thật tỉ mỉ, bạn sẽ nhận ra Ceremonial matcha sở hữu màu xanh lá thẫm đậm hơn hẳn so với các loại trà xanh khác nhờ vào hàm lượng chất chlorophyll cao của lá trà non. Đặc tính này cũng lý giải cho hương thơm mộc mạc tô điểm thêm cho vị thanh ngọt và khẩu cảm mềm mượt của trà khi vừa cho vào miệng.
- Premium Matcha
Xuân đi, hạ về cũng chính là thời điểm thích hợp nhất cho người nông dân trồng trà thu hoạch Premium matcha. Những lá trà tươi mơn mởn lúc này có màu sắc hơi nhạt và hương thơm có phần đằm hơn so với Ceremonial matcha.
Xét về mặt hương vị, nếu trà xanh dùng trong các nghi thức tế lễ thiên về khía cạnh nhẹ nhàng thì hương vị đậm đà của Premium matcha kết hợp hài hoà với các nguyên liệu khác làm nên những món thức uống hảo hạng.
Ngoài ra, giá thành của loại trà xanh này cũng thân thiện với túi tiền hơn nên người Nhật thường dùng chúng như một thức uống hàng ngày tốt cho sức khỏe.
- Culinary matcha
Loại matcha “phổ thông” này được chế biến từ những lá trà có phần già hơn thu hoạch vào khoảng cuối thu đầu đông. Đúng như tên gọi, Culinary matcha là nguyên liệu phổ biến trong ẩm thực Nhật Bản, từ các món ngọt như kem tươi, bánh gato, và matcha latte, cho đến các món mặn như súp hoặc salad.
Bạn sẽ dễ dàng nhận biết Culinary matcha dựa vào màu sắc và độ mịn của chúng. Khác với màu xanh lá quen thuộc thường thấy, loại bột trà xanh dùng trong nấu nướng sẽ hơi ngả vàng và mang lại cảm giác không mấy “mịn màng” khi chạm tay vào.
Phương pháp canh tác và sản xuất Matcha truyền thống
Giai đoạn đầu của quá trình trồng trà tencha để sản xuất matcha cũng không quá khác biệt với các loại trà khác. Tencha được trồng trên các đồi trà rộng lớn của vùng đất Uji tinh khôi, nằm chếch về phía Đông Nam của thành phố Kyoto cổ kính.
Giai đoạn trước thu hoạch
Hương vị độc đáo của Tencha không chỉ do thiên nhiên trù phú ban tặng mà còn nằm ở kỹ thuật chăm sóc cây trà trước khi thu hoạch. Người nông dân sẽ tiến hành giảm lượng ánh nắng mặt trời tiếp xúc trực tiếp với cây bằng cách phủ những tấm lưới che nắng bằng rơm hoặc nhựa nguyên sinh.
Trong môi trường thiếu sáng, cây trà sẽ thúc đẩy quá trình sản sinh chlorophyll và amino axit L theanine. Hợp chất chlorophyll giúp gia tăng vị ngọt xen lẫn umami của matcha trong khi amino axit L theanine được cho là mang đến cảm giác “nhập thiền” cho người uống.
Quá trình thu hoạch và chế biến lá trà
Người nông dân sẽ tiếp tục điều chỉnh lượng ánh nắng mặt trời mà cây trà hấp thụ trong khoảng 2-3 tuần trước khi chính thức bước vào giai đoạn thu hoạch. Những lá trà non phân bố gần phần ngọn của cây trà sẽ được thu hoạch hoàn toàn thủ công bởi những người thợ kinh nghiệm sành sỏi.
Tiếp theo, lá trà được đưa vào nồi hấp cách thuỷ để làm chậm quá trình oxi hoá (ảnh hưởng xấu đến màu sắc và hương vị matcha), phơi khô, tách gân và vân lá, rồi tiến hành nghiền mịn.
Đối với các loại matcha cao cấp, quá trình nghiền được thực hiện thủ công trên cối đá hoa cương và tiêu tốn rất nhiều thời gian. Theo ước tính, một cối đá hoa cương hoạt động hết công suất trong một giờ đồng hồ chỉ có thể tạo ra khoảng 30-40 gam bột matcha.
Matcha: Từ nghệ thuật trà đạo đến cuộc sống dung dị đời thường
Chắc hẳn không ai còn quá xa lạ khi nhắc đến nghệ thuật trà đạo Nhật Bản, vốn lấy matcha làm nguyên liệu chính. Không chỉ mang đến trải nghiệm hương vị tuyệt vời, matcha trong trà đạo còn là thức uống kết nối tâm thức với cõi bình yên, được cho là giúp người uống tạm thời rũ bỏ những muộn phiền trần tục.
Bên cạnh ý nghĩa tâm linh và tôn giáo, hương vị ngọt thanh xen lẫn chút đắng chát của matcha còn là phối ngẫu tuyệt vời cho các món đồ ngọt. Tuỳ vào sở thích cá nhân, bạn có thể kết hợp matcha với sữa tươi hoặc cà phê để tạo nên món thức uống mới lạ hoặc làm bánh kem matcha ngọt dịu mà không hề ngấy.
Ngoài ra, chiết xuất matcha còn được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp mỹ phẩm và sản xuất thực phẩm chức năng nhờ vào công hiệu hỗ trợ kháng viêm và chống oxy hóa.
Tham khảo:
matcha.com
bluecart.com
matchaful.com
moyamatcha.com
omgteas.co.uk