artLIVE – Hiếu Văn Ngư (Cultura Fish) và Nhà hát Nghệ thuật Hát Bội TP.HCM đồng tổ chức chương trình tìm hiểu về hát bội để lan tỏa tình yêu với bộ môn nghệ thuật đặc sắc này tới công chúng, đặc biệt là các bạn trẻ.
Tìm về hát bội – loại hình nghệ thuật lâu đời độc đáo
Hát bội (còn gọi là tuồng hay hát bộ) là một trong các loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam, có bề dày lịch sử phát triển lâu đời. Loại hình hát bội được ước đoán ra đời từ khoảng thế kỷ 16, định hình trong thế kỷ 17-18, và phát triển hưng thịnh vào thế kỷ 19.
Như vậy, loại hình hát bội đã sinh phùng và đạt đến độ viên mãn về trình độ nghệ thuật trong khuôn khổ thời trung đại. Vì lẽ đó, sân khấu hát bội tích hợp trong nó hệ quy tắc thẩm mỹ thuộc quỹ đạo tư duy “cổ điển” thời trung đại. Cốt lõi của hệ quy tắc đó là phẩm chất ước lệ với những phương thức biểu đạt như tượng trưng, cách điệu, khoa sức,… đặc thù.
Hơn ba thế kỷ hình thành và phát triển, cùng với hành trình thai nghén qua nhiều thế kỷ dài lâu trước đó, hát bội đã hun đúc cho mình những giá trị thẩm mỹ riêng biệt, phản ánh được chiều sâu khát vọng nhân văn của văn hóa Việt truyền thống.
Lan tỏa tình yêu dành cho hát bội rộng khắp
Mang trong mình tình yêu với bộ môn nghệ thuật ấy, dự án “Hát bội 101” ra đời nhằm giới thiệu nghệ thuật hát bội đến khán giả chưa từng tiếp xúc với loại hình một cách cởi mở và bài bản. Được khởi xướng bởi Hiếu Văn Ngư 2020, dự án quy tụ các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, công nghệ và mạng xã hội. Thông qua đó, Hiếu Văn Ngư hy vọng khán giả có thể tự tin coi hát “có nghề” và mạnh dạn sáng tạo với các chất liệu từ hát bội.
Trong các năm qua, với sự hỗ trợ từ Nhà hát Nghệ thuật Hát Bội TP.HCM, “Hát Bội 101” đã liên tục mở các lớp thưởng thức hát bội, thực hiện các hoạt động lưu trữ về mô hình các nhân vật hát bội Việt Nam (đã được công bố trên UNESCO-ICHCAP và Google Arts & Culture), cũng như tổ chức workshop hát bội đến khán giả trong và ngoài nước.
Đây là lần đầu tiên Hiếu Văn Ngư và Nhà hát Nghệ thuật Hát Bội TP.HCM đồng tổ chức talkshow “Ca biện phấn hành” và workshop “Hát bội 101” trực tiếp tại không gian sân khấu của Nhà hát. Nội dung hàm súc và hiện đại từ “Hát Bội 101”, kết hợp với các màn biểu diễn chỉn chu từ Nhà hát Nghệ thuật Hát Bội TP.HCM sẽ mang đến những chương trình vừa cao nhã vừa giàu kiến thức cho khán giả.
Chuỗi chương trình sẽ chính thức ra mắt từ 14/6/2024 đến 10/8/2024 gồm các talkshow và workshop nhập môn, như một lời mời khán giả tìm hiểu nghệ thuật hát bội một cách bài bản với nhiều hoạt động tương tác. Cụ thể như sau:
Chuỗi 05 talkshow “Ca biện phấn hành” với hình thức diễn thuyết kết hợp biểu diễn minh hoạ sẽ là những buổi trò chuyện cởi mở về nghệ thuật Hát Bội. “Ca” phiếm chỉ việc diễn xướng, “biện” là tiếng vỗ tay, “phấn hành” nghĩa là những động thái phấn khởi. Với hàm ý chỉ sự tương quan giữa biểu diễn và thưởng thức cốt làm cho nghề ca diễn (hát bội) thêm hưng thịnh, “Ca biện phấn hành” sẽ là cầu nối cho khán giả tìm hiểu về hát bội một cách bài bản.
Cứ mỗi hai tuần bắt đầu từ 14/6/2024, khán giả sẽ có dịp nghe nhà nghiên cứu Vương Hoài Lâm kể chuyện cổ kim sân khấu Việt Nam (buổi 01), “bóc tách” từng lớp “mật mã” của nghệ thuật Hát Bội từ phong cách khoa sức – ước lệ đặc trưng, kỹ thuật biểu hiện thông qua vẽ mặt, phục trang (buổi 02), hát – nói, âm nhạc (buổi 03) cho đến những áng văn chương sáng ngời các giá trị đạo đức trong hệ thống kịch bản hát bội (buổi 04).
Đây là cơ hội tuyệt vời để mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ có cơ hội tìm hiểu sâu sát hơn về những khía cạnh của hát bội truyền thống. Thông qua chuỗi hoạt động tương tác, người tham dự sẽ được học hỏi những động tác đặc trưng của hát bội, thử mặc phục trang của nghệ sĩ,… Từ đó, buổi talkshow không chỉ khơi gợi hứng thú nơi khán giả mà còn gieo vào lòng họ sự tò mò cùng yêu mến bộ môn này.
Sự kiện thu hút đông đảo sự quan tâm của các bạn trẻ. Ảnh: artLIVE
Song song với phần diễn thuyết đầy thú vị, khán giả sẽ được thưởng thức các các lớp biểu diễn do Nhà hát Nghệ thuật Hát Bội TP.HCM phụ trách gồm các màn chúc phúc trong nghi lễ đại bội, các tiết mục kinh điển như Hồ Nguyệt Cô hoá cáo, Châu Sáng tá Thanh Long, Tống tửu Ô Hắc Lợi… Đặc biệt, talkshow cuối cùng (buổi 05) sẽ là chương trình biểu diễn kịch bản “San Hậu” – một tuyệt tác của nghệ thuật hát bội Việt Nam với đầy đủ các chương đặc sắc và phần dẫn chuyện, thuyết minh từ nhà nghiên cứu.
Bên cạnh đó, Workshop “Hát bội 101” được tổ chức mỗi tuần vào tối thứ bảy, bắt đầu từ 15/6/2024 sẽ mang đến cho khán giả cơ hội tương tác và thực hành hát bội cơ bản để cảm nhận vẻ đẹp của môn nghệ thuật hàng mấy trăm tuổi này.
Workshop “Hát Bội 101” đã từng được Hiếu Văn Ngư tổ chức thành công tại Liên hoan sân khấu trẻ châu Á (Asian Youth Theater Festival) năm 2023, chứng tỏ sức thu hút của nghệ thuật hát bội không chỉ đối với khán giả trong mà còn ngoài nước. Với mỗi buổi workshop, khán giả được thưởng thức tiết mục biểu diễn và thực hành các “miếng” vũ đạo căn bản đã làm nên đặc trưng của hát bội.
Các buổi workshop do diễn viên chuyên nghiệp từ Nhà hát Nghệ thuật Hát Bội TP.HCM trực tiếp biểu diễn và hướng dẫn, hứa hẹn sẽ gợi mở cho khán giả những cảm hứng mới từ nghệ thuật biểu diễn truyền thống. Thực hành vũ đạo hát bội không chỉ mang đến niềm vui khi được tiếp xúc gần hơn với nghệ thuật biểu diễn truyền thống mà còn hiểu hơn về chuyển động cơ thể của bản thân, có thêm cảm hứng sáng tạo cũng như “ứng dụng” hát bội cho bối cảnh hiện đại.
Đôi nét về Hiếu Văn Ngư (Cultura Fish)
Được thành lập từ năm 2020, Hiếu Văn Ngư (Cultura Fish) là nhóm nghiên cứu, ứng dụng và sáng tạo văn hoá – nghệ thuật. Với cách tiếp cận đa diện các lĩnh vực như giáo dục, nghệ thuật thị giác, âm nhạc, lịch sử – văn hoá, thể thao, ẩm – thực, biểu diễn,… các hoạt động của Hiếu Văn Ngư thường chạm đến trái tim người tham dự; một số dự án có thể kể như “Hát bội 101”, “Phong hoa ca vịnh”, các chương trình giáo dục theo lối kể chuyện nhập vai. Bên cạnh đó, Hiếu Văn Ngư cũng hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước như ICHCAP-UNESCO, British Council Vietnam, Asian Youth Theatre Festival (AYTF).
