artLIVE – Đua xe đạp là một hình thức thi đấu được yêu thích và đón nhận, đặc biệt với những người đam mê thể thao. Đua xe đạp đường trường có quá trình lịch sử cùng nhiều chặng đua, quy tắc và chiến thuật độc đáo.
Đua xe đạp – Road Bicycle Race – là một hình thức thi đấu đua xe đạp đường trường, thường được tổ chức chủ yếu trên đường trải nhựa. Đây được xem như hình thức đua xe đạp chuyên nghiệp phổ biến nhất về số lượng tay đua, quy mô tổ chức sự kiện đến số lượng khán giả.
Đua xe đạp thường có hai thể thức thi đấu phổ biến: một là các tay đua thường xuất phát đồng loạt và đua về đích đã định, hai là đua theo hình thức thử nghiệm thời gian – các tay đua hoặc đội riêng lẻ sẽ hoàn thành đường đua được tính giờ.
Lịch sử hình thành của đua xe đạp đường trường
Đua xe đạp đường trường hiện đại bắt đầu xuất hiện từ cuối thế kỷ XIX, trở thành một bộ môn thể thao có tổ chức vào năm 1868. Bộ môn này rất phổ biến ở các nước Tây Âu, cụ thể như Pháp, Tây Ban Nha, Bỉ hoặc Ý. Có thể kể đến một số cuộc đua xe đạp đầu tiên nổi tiếng như Liège – Bastogne – Liège – Bỉ (1892), Paris – Roubaix – Pháp (1896), Tour de France – Pháp (1903), Milan – San Remo – Ý và Giro di Lombardia – Ý (1905), Giro d’Italia – Ý (1909), Volta a Catalunya – Tây Ban Nha (1911) và Tour of Flanders – Bỉ (1913).
Các cuộc đua này đã trở thành nền tảng và một khuôn mẫu lý tưởng cho một số cuộc đua xe đạp hiện nay trên khắp nơi trên thế giới. Kể từ giữa những năm 1980, môn thể thao này đã được đa dạng hóa, với các cuộc đua được tổ chức ở cấp độ chuyên nghiệp, bán chuyên nghiệp và nghiệp dư trên toàn thế giới.
Môn thể thao này được quản lý bởi Union Cycliste Internationale (UCI) – Liên đoàn Xe đạp Quốc Tế. Cũng như giải vô địch thế giới hàng năm dành cho nam và nữ của UCI, cuộc đua lớn nhất và có tầm ảnh hưởng là Tour de France – một cuộc đua kéo dài ba tuần với sức thu hút hơn 500.000 người ủng hộ mỗi ngày.
Tương tự với bộ môn đấu kiếm và điền kinh, đạp xe là một trong những môn thể thao hiếm hoi luôn được đưa vào chương trình Thế vận hội Olympic. Tuy nhiên, đạp xe đường trường không có trong chương trình của Thế vận hội Paris 1900, St. Louis 1904 hoặc London 1908.
Sự kiện đua xe đạp đường trường đầu tiên trong lịch sử Olympic được diễn ra vào năm 1896 tại Thế vận hội đầu tiên của kỷ nguyên hiện đại ở Athens, Hy Lạp. Kể từ Thế vận hội 1912 ở Stockholm, Thuỵ Điển, một sự kiện cá nhân (thử tính giờ hoặc đua đường trường) đã được tổ chức tại mỗi kỳ Thế vận hội.
Các hình thức đua xe đạp nổi bật
Đua trong ngày
Những cuộc đua trong ngày thường có cự ly 290km. Các đường đua có thể kéo dài từ điểm này sang điểm khác hoặc nhiều vòng của một đoạn đường, một số đường đua sẽ kết hợp ở cả hai hình thức: các tay đua từ vị trí xuất phát và sau đó kết thúc bằng một số vòng đua.
Đua trong ngày thường được tổ chức ở trung tâm thành phố, được thiết kế phù hợp với đa dạng đối tượng vận động viên với khả năng, độ tuổi khác nhau.
Đua thử nghiệm thời gian
Individual time trial (ITT) – Thử nghiệm thời gian cá nhân là hình thức đua được tính thời gian, người tham gia sẽ đua cá nhân trên địa hình bằng phẳng hoặc trên đường núi.
Team time trial (TTT) – Thử nghiệm tính giờ đồng đội là hình thức đua xe đạp trên đường trong đó các đội chạy đua với đồng hồ. Trong cả thử nghiệm tính giờ đồng đội và cá nhân, người đi xe đạp bắt đầu cuộc đua vào các thời điểm khác nhau để mỗi lần xuất phát đều công bằng và bình đẳng.
Khác với các cuộc đua thử nghiệm thời gian cá nhân khi các đối thủ không được phép đi theo dòng trượt phía sau nhau, với cuộc đua thử nghiệm tính giờ đồng đội, các tay đua trong mỗi đội sử dụng kỹ năng này như một chiến thuật. Mỗi thành viên lần lượt đi đầu trong khi các đồng đội bám theo ở phía sau.
Khoảng cách trong kiểu đua này thường rơi vào khoảng dưới 8km (đối với đua thử nghiệm tính thời gian cá nhân) cho đến khoảng 32km – 97km.
Đua theo chặng
Với hình thức này, cuộc đua sẽ bao gồm một số chặng đua diễn ra liên tiếp. Vận động viên nào có thời gian tích lũy để hoàn thành tất cả các chặng thấp nhất được tuyên bố là người chiến thắng ở phân loại chung.
Đua theo chặng cũng có thể có các phân loại và giải thưởng khác, chẳng hạn như người chiến thắng chặng cá nhân, người chiến thắng phân loại điểm và người chiến thắng “King of the Mountains” – Vua của những ngọn núi, đây là giải thưởng được trao cho chuyên gia leo núi giỏi nhất ở nội dung đua xe đạp đường trường nam hoặc “Queen of the Mountains” – Nữ hoàng của những ngọn núi.
Các chặng đua kéo dài ba tuần được gọi là Grand Tours. Những cuộc đua xe đạp đường trường chuyên nghiệp trên thế giới bao gồm ba Grand Tours – Giro d’Italia – Ý, Tour de France – Pháp và Vuelta a Espana – Tây Ban Nha.
Đua đường dài
Các cuộc đua xe đạp với siêu cự ly, trong quá trình diễn ra, đồng hồ đua liên tục chạy từ đầu đến cuối. Những cuộc đua này thường được kéo dài vài ngày và các tay đua nghỉ giải lao theo lịch trình riêng của mình, với người chiến thắng là người đầu tiên vượt qua vạch đích.
Giải đua xe đạp nổi tiếng nhất trong hình thức này là Race Across America (RAAM) ở Hoa Kỳ, một cuộc đua một chặng không ngừng nghỉ từ bờ biển này sang bờ biển khác, trong đó các tay đua đi được quãng đường khoảng 4.800 km trong một tuần.
Những chiến thuật thường được sử dụng
Ngoài thể lực đặc biệt, những tay đua thành công còn phải phát triển kỹ năng một cách nhuần nhuyễn để có thể duy trì đạp xe ở tốc độ cao trong khoảng cách gần với những tay đua khác.
Các tay đua cá nhân có thể đạt tốc độ 110 km/h khi đi xuống những con đường núi quanh co và có thể đạt tốc độ 60–80 km/h trong lần chạy nước rút cuối cùng về đích. Trên một chặng đua dài, chẳng hạn như Grand Tour, tốc độ trung bình của người chiến thắng thường là gần 40 km/h.
Một số chiến thuật được các tay đua sử dụng để trở thành người đầu tiên vượt qua vạch đích trong trường hợp cuộc đua một chặng và đạt được tổng thời gian về đích ít nhất trong trường hợp cuộc đua nhiều chặng.
Drafting
Drafting hay gọi một cách quen thuộc hơn: “Núp gió” là một chiến thuật thường được các vận động viên sử dụng trong đua xe đạp. Trong chiến thuật này, người tham gia sẽ đi sát sau theo một vận động viên khác để giúp chắn gió, từ đó giảm lực cản của không khí, duy trì vận tốc tiến lên.
Ngoài ra, chiến thuật này còn cho phép vận động viên tận dụng luồng gió được tạo ra bởi những người đi trước để có thể di chuyển nhanh hơn. Khoảng cách càng gần thì sự tiết kiệm năng lượng càng đáng kể.
Trong một nghiên cứu cho rằng khi vận động viên ở phía sau một nhóm người với vận tốc với vận tốc 40km/h sẽ tiêu thụ ít năng lượng hơn 39% so với lúc đạp một mình.
Một số đội chỉ định một người dẫn đầu, người có trách nhiệm tránh gió và ở vị trí tốt cho đến phần quan trọng của cuộc đua. Điều này có thể được các đối thủ cạnh tranh sử dụng làm điểm mạnh hoặc điểm yếu; các tay đua có thể hợp tác và kéo nhau để đạp xe ở tốc độ cao. Chiến thuật này không được phép sử dụng trong các cuộc đua dưới hình thức thử nghiệm thời gian cá nhân.
Breaks
Một nhóm tay đua “tách ra” (“đột phá”) khỏi nhóm để có nhiều không gian và tự do hơn, do đó có thể có lợi thế hơn trong một số tình huống nhất định. Thông thường, một tay đua hoặc một nhóm tay đua sẽ cố gắng thoát khỏi vòng đua bằng cách tiến công và đi về phía trước để giảm số lượng đối thủ giành chiến thắng.
Nếu chiến thuật “break” không thành công, người chạy nước rút thường sẽ giành chiến thắng khi áp đảo đối thủ ở chặng cuối. Tinh thần đồng đội giữa các tay đua rất quan trọng ở nhiều khía cạnh: trong việc ngăn chặn hoặc giúp đột phá thành công hoặc trong việc đưa một vận động viên chạy nước rút lên đầu.
Tham khảo
theracingbicycle.com
backroads.com
olympics.com
rookieroad.com